صفات انسان پست و فرومایه در کلام امام علی(ع)

روان‌شناسی فرومایگان در کلام امیرمؤمنان

فرومایگی و پستی یکی از رذایل اخلاقی است که در برخی از انسان‌ها وجود دارد. این رذیله ممکن است ریشه‌های تربیتی و ژنتیکی هم داشته باشد، اما بیشتر محصول رفتارهای اختیاری خود فرد است. 
این صفت حتی ممکن است در میان افرادی که به دلیل ثروت، قدرت،‌ شهرت یا علم، از موقعیت‌های بالای اجتماعی هم برخوردارند، نمود داشته باشد.
جا دارد که این صفت از ابعاد مختلف مورد تحلیل روان‌شناسان و عالمان اخلاق قرار گیرد. 
در متون دینی ما، ده‌ها روایت دربارة شاخصه‌های فرومایگی و خصلت‌های فرومایگان وارد شده است.
از مهم‌ترین شاخصه‌های فرومایگی و خصلت‌های فرومایگان می‌توان به موارد زیر، که همگی در سخنان امیرمؤمنان وارد شده است، اشاره کرد:
1.فریب‌کاری و مکاری (در عالم ت، اقتصاد، اجتماع یا روابط فردی)؛ (فَإِنَّهَا (=الْخَدِیعَةَ) مِنْ خُلُقِ اللَّئِیم)؛
2.توجه بیشتر مردم به او موجب قساوت بیشترش می‌شود؛ (اللَّئِیمُ یَقْسُو إِذَا أُلْطِفَ) 
3.افتخار او به ملک و موقعیت‌های مادی‌اش است؛ (اللَّئِیمُ یَفْتَخِرُ بِمِلْکِهِ‏) 
4.اهل جوانمردی نیست؛ (اللَّئِیمُ لَا مُرُوَّةَ لَهُ)
5.روحیه طلبکارانه از دیگران دارد؛ (اللَّئِیمُ یَرَى سَوَالِفَ إِحْسَانِهِ دَیْناً لَهُ یَقْتَضِیهِ) 
6.بر دیگران منت‌ می‌گذارد (اللَّئِیمُ مَنْ کَثُرَ امْتِنَانُهُ) 
7.حیا و عفت ندارد؛ (اللَّئِیمُ‏ لَا یَسْتَحْیِی)
8.بدزبان  است و بی‌وفا (اللَّئِیمُ‏ إِذَا قَدَرَ أَفْحَشَ وَ إِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ) 
9.خدمت‌های دیگران به خود را انکار می‌کند (اللَّئِیمُ‏ إِذَا أُعْطِیَ جَحَدَ)
10.به جایگاه بالاتری که می‌رسد، حالاتش دگرگون می‌شود (اللَّئِیمُ‏ إِذَا بَلَغَ فَوْقَ مِقْدَارِهِ تَنَکَّرَتْ أَحْوَالُهُ) 
11.امید خیر از او نمی‌رود و از شرش درامان نیستند (اللَّئِیمُ‏ لَا یُرْجَى خَیْرُهُ وَ لَا یُسْلَمُ مِنْ شَرِّهِ) 
12.با آزادگان دشمنی می‌ورزد (اللَّئِیمُ‏ یُعَادِی الْأَحْرَارَ)
13.آبروی خود را فدای موقعیت‌های مادی و دنیوی‌اش می‌کند (اللَّئِیمُ‏ مَنْ صَانَ مَالَهُ بِعِرْضِهِ) 
14.قابل اعتماد نیست؛ (إِیَّاکَ أَنْ تَعْتَمِدَ عَلَى اللَّئِیمِ‏ فَإِنَّهُ یَخْذُلُ مَنِ اعْتَمَدَ عَلَیْهِ)
15.به هنگام قدرت، معایب او نمایان می‌شود (دَوْلَةُ اللَّئِیمِ‏ تُظْهِرُ مَعَایِبَهُ)
16.به میزانی که جایگاه او بالاتر می‌رود، مردم را کوچک می‌بیند (کُلَّمَا ارْتَفَعَتْ رُتْبَةُ اللَّئِیمِ‏ نَقَصَ النَّاسُ عِنْدَهُ)؛ 
17.وعده‌های او امروز و فردا کردن و بهانه‌جویی است (وَعْدُ اللَّئِیمِ‏ تَسْوِیفٌ وَ تَعْطِیلٌ)؛ 
18.بدرفتار، بداخلاق و بخیل است (یُسْتَدَلُّ عَلَى اللَّئِیمِ‏ بِسُوءِ الْفِعْلِ وَ قُبْحِ الْخُلُقِ وَ ذَمِیمِ الْبُخْلِ)
19.پیروزی او، موجب سربزرگی و طغیان می‌شود (ظَفَرُ اللِّئَامِ تَجَبُّرٌ وَ طُغْیَانٌ)؛ 
20.سنگدل و بی‌رحم است (مِنَ اللِّئَامِ تَکُونُ الْقَسْوَةُ) 
✍️احمدحسین شریفی(تشکر از نویسنده)